Bir çok insanın farkında olmadan maruz kaldığı, bazı insanların da farkında olmadan ya da farkında olarak yaptıkları bir davranış olan “Gaslighting” den bahsedeceğiz. 2021 ALES/2 sınavına da konu olan Gaslighting nedir? Kimlerde görülür? İkili ilişkileri nasıl etkiler?
Gaslighting Nedir?
Temelde “Gaslighting” bir çeşit psikolojik manipülasyon yöntemidir. Kişinin karşısındaki bireyi algı, düşünce, hafıza ve akıl sağlığı gibi düşünsel faaliyetlerini sorgulatıp onu şüpheye düşürmeye iten bir çeşit kötü yönlendirmedir. İnkar, dikte etme, yalan ve şüphe uyandırma gibi yollarla bireyde ya da grupta, yaşanmamış olayları “yaşanmış olabilir mi?” şeklinde sorgulatmayı hedefler.
Gaslighting’in Tarihi
Gasligthing’in kısaca tarihinden bahsedecek olursak, 1938 yılında yazılmış olan bir tiyatro eseri olan “Gas Light” (Gaz Lambası)’ dan adını alır. Oyunda bir çift vardır ve erkek, kadını deli olduğu konusunda ikna etmeye, onu manipüle etmeye çalışır. Erkek gaz lambasını söndürdüğünde, eşi bu durumun gerçek olmadığını ve eşinin ona uydurduğu bir şey olduğunun farkına varır. İşte Gaslighting’in çıkış noktası, tiyatro eserindeki bu olaydır.
Gaslighting’in İkili İlişkilere Etkisi
Standart ikili işilkilerden ziyade, daha çok romantik bağların kuvvetli olduğu duygusal ilişkilerde Gaslighting daha çok görülmektedir. İlişkide baskın olan kişi idealleştirme, değersizleştirme ve gözden çıkarma olmak üzere üç adımı izler. İlk adımda birlikteliklerinin harika, olağanüstü olduğu algısı yaratan manipületif kişi, sonraki adımda hayranlık duyulan kişi ideası çizer ve hayranlık duyulan bireyin aslında sorunlu, ideal olmayan ve beceriksiz bir kişiye çevrilir. Son adımda kendisinin tüm huylarını, özelliklerini bozduğu kişiyi terk eder ve yeni arayışlara çıkar.
Gaslighting’e Maruz Kalmış Kişilerde Görünen Özellikler
Gaslighting’e maruz kalan bireyleri genellikle çok fazla özür dilerken bulabiliriz. Onlar kolay kolay kendilerine güvenmezler, kendilerinin hemen her konuda yetersiz olduklarını düşünürler. Gündelik yaşantılarında haddinden fazla duygusal olurlar. Kendilerinden daima şüphe ederler. Gereklisizce kendilerini sorgular ve kendilerini ağır eleştirirler.
Gaslighting Tedavisi
Gaslighting’e maruz kalan kişilerin toparlanıp normal hayatına devam etmesi biraz zaman alacaktır. Uzman bir psikolog tarafından “Gaslighting” teşhisi konulduktan sonra kişi tedavisine devam etmelidir. Kişi ne ile karşı karşıya olduğunu bildiğinde çözümü için de doğru adımlar atar ve bu yolda kararlı olur. Dolayısıyla Gaslighting’in ne olduğunu bilen ve konuya vâkıf birinin iyileşme süreci görece daha hızlı olacaktır. Kırılan özgüven toparlanacak, kafa karışıklığı, şüphe gibi durumlar ortadan kalkmaya başlayacaktır. Bu süreçte aileden de destek almak önemli olmakla beraber, uzman görüşünde ve uzman kontrolünde tedavinin devam etmesi mühimdir.